KIDEM TAZMİNATI NEDİR?
Kıdem tazminatı, belirli bir süre çalışıp iş sözleşmesi sona eren işçiye yasada sayılan durumlarda ve hizmet süresi ile ücretine göre değişen miktarda, işverence ödenmesi gereken parayı ifade eder. İşçinin işyerinde çalıştığı sürede yıpranması ve işverenine sadakatinin bir sonucu olarak işçiye verilen bir tazminattır.
KIDEM TAZMİNATININ ŞARTLARI
Kıdem tazminatı ödenmesi için öncelikle, bir iş sözleşmesinin varlığı gerekmektedir. Burada bahsi geçen iş sözleşmesi İş Kanunu’ndan doğabileceği gibi Deniz İş Kanunu, Basın İş Kanunu ve benzerleri kapsamında da yer alabilir.
Diğer bir şart olarak işçi en az 1 yıl çalışmış olmalıdır. Bu süreye tatil ve benzeri süreler dâhilken grev veya lokavt nedeniyle sözleşmenin askıda olduğu süreler dâhil değildir. Ayrıca işçinin iş ilişkisinde 2 aya kadar deneme süresi mevcutsa bu deneme süresi de dikkate alınmalıdır.
Kıdeme esas süre hesaplanırken aynı işverenin değişik işyerlerinde çalışan işçinin kıdemi birlikte hesaplanır. Fakat ilk iş sözleşmesi feshedildikten sonra işçi kıdem tazminatı almışsa, ikinci dönem için süre sıfırdan başlatılır. Eğer işçiler, aynı anda birden fazla işverene hizmet ediyorlarsa ve bu işverenler arasında organik bağ tespit edilirse bu durumda da süre birlikte hesaplanır. Mevsimlik işçilerin kıdemi için, çalıştıkları süre toplanır. Kanun koyucu mevsimlik işçiler için bu düzenlemeyi getirerek süre bakımından mağduriyetlerini engellemeyi hedeflemiştir. Kısmi süreli çalışan işçinin kıdemi ise tam süreli çalışan işçi gibi hesaplanır; işe başlama ve işten ayrılma arasında geçen süre dikkate alınır. İşyeri devredilmişse yeni işveren, işçinin eski işverenin yanında çalıştığı süre için eski işverene rücu edebilir.
Kıdem tazminatına hak kazanılması için iş sözleşmesinin belirli nedenlerle sona ermiş olması gerekmektedir.
İş sözleşmesi İş Kanunu 25/2 hükmünde gösterilen nedenler dışında bir nedenle sona erdirilirse işçi kıdeme hak kazanır. Fakat 25/2, yani ahlak ve iyiniyet kurallarına dayalı nedenlerle işverence feshedilirse işçi kıdem tazminatına hak kazanamaz.
Kanunun 24. Maddesine göre işçinin haklı nedenle feshi durumunda işçi kıdeme hak kazanacaktır. Fakat 17. Maddeye dayalı fesih varsa işçi kıdeme hak kazanamaz
Kadın işçi evlilik nedeniyle iş sözleşmesini feshederse, resmi evlilik işleminin tamamlanmasından itibaren 1 yıl içinde başvurarak kıdem tazminatı talep edebilir. Bu hak, sadece kadına tanınmış olup, erkek işçi tarafından kullanılamaz. Ayrıca belirtmek gerekir ki doğum yapma hali için benzer bir düzenlemeye kanunda yer verilmemiştir.
Erkek işçinin çalışmış olduğu işyerinde askerlik vazifesi nedeniyle iş sözleşmesini feshederse kıdem tazminatı hakkı doğacaktır. Ayrıca işçinin burada ihbar yükümlülüğüne uyması da gerekmez.
Yaşlılık, malullük, emeklilik sebebiyle ya da toptan ödeme almak amacıyla yapılan fesih sonunda işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
İşçinin ölmesi halinde kanuni mirasçılar kıdem tazminatına hak kazanır.
Kıdem tazminatının tutarı, işçinin çalıştığı her yıl için 30 günlük ücrettir. Burada esas alınacak ücret işçinin son giydirilmiş ücretidir yani prim, ikramiye dâhildir. 1 yıldan sonra artan süreler için orantılı ücret ödenir. Kıdem tazminatının miktarı toplu iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesiyle artırılabilir. İşverenler son ücret üzerinden kıdem tazminatı yükümlülüğünden kurtulmak için kötüniyetli olarak iş sözleşmesini feshederek işçiyi yeniden işe başlatma yoluna başvurmayı deneyebilirler. Yargıtay, burada sözleşme hiç feshedilmemiş gibi son ücret üzerinden tazminat hesaplamaktadır.
Kıdem tazminatında zamanaşımı süresi 5 yıldır. Çalışılan süre zamanaşımını kestiğinden bu süre fesih tarihinden itibaren işlemeye başlayacaktır.
İŞVEREN KIDEM TAZMİNATINI VERMEZSE NE YAPILMALIDIR?
İşverenin kıdem tazminatını ödememesi halinde işçi tarafından yargı yoluna başvurulması mümkündür. Ancak kıdem tazminatı alabilmek için dava açacak olan işçi, dava açılışı öncesinde zorunlu arabuluculuk sürecini işletmek ve sürelerle diğer usule ilişkin kurallara son derece dikkatle uymalıdır. Sürecin düzgün takip edilmemesi geri dönüşü imkansız hak mahrumiyetlerine sebebiyet vermektedir.
KIDEM TAZMİNATI ÖNCESİ ZORUNLU ARABULUCULUK
Bireysel veya toplu iş sözleşmelerine tabi olan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılacak olan iş davalarının öncesinde arabulucuya başvurulmuş olması dava şartı olarak zorunludur.
KIDEM TAZMİNATI HAKKININ KAYBEDİLDİĞİ DURUMLAR
Genel olarak işverenin işçi ile olan iş akdini haklı nedenle feshettiği hallerde işçi, kıdem tazminatı talebinde bulunamaz.
KIDEM TAZMİNATI DAVALARINDA GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
Kıdem tazminatı davalarında görevli mahkeme iş mahkemeleridir. İş mahkemelerinin bulunmadığı bölgelerde asliye hukuk mahkemeleri iş mahkemesi sıfatıyla davaya bakar.
Kıdem tazminatı davalarında yetkili mahkeme ise davalı işverenliğin ya da şubesinin bulunduğu yer, ya da işin görüldüğü yer mahkemesidir.
İŞYERİNİN EL DEĞİŞTİRMESİ HALİNDE KIDEM TAZMİNATI
İşyerinin devredilmesi, miras yoluyla intikal etmesi ya da başkaca herhangi bir nedenle el değiştirmesi halinde işçilerin kıdemi, işyeri veya işyerlerindeki çalışma sürelerinin toplamı üzerinden hesaplanır. Bu halde işçinin kıdem tazminatından her iki işveren de sorumlu olmaktadır; ancak işyerini devreden işverenlerin kıdem tazminatından sorumlulukları, işçiyi çalıştırdıkları sürelerle ve devir esnasında işçinin almakta olduğu ücret tutarıyla sınırlıdır.
YARGITAY KARARLARI
İşçinin Devamsızlığının Haklı Bir Mazerete Dayanması Durumunda Kıdem Tazminatına Hak Kazanmasına İlişkin
Künye : Yargıtay 9. Hukuk Dairesi
2022/645 Esas
2022/1736 Karar
"Davacı işe gelmeme gerekçesini, oğlunun bir suçtan göz altına alınması/tutuklanması sebebine dayandırmıştır. Davacının oğlunun davacının savunmasında belirtilen tarihlerde gözaltına alınması/tutuklanmasına ilişkin iddianın doğruluğu araştırılarak, bu iddianın doğru olmadığının anlaşılması halinde şimdiki gibi karar verilmesi gerektiğinin, ancak iddianın doğruluğu halinde davacının devamsızlığı haklı bir mazerete dayanacağından, bu durumda işverence gerçekleştirilen feshin geçerli neden teşkil edeceği kabul edilerek kıdem ve ihbar tazminatı taleplerinin kabulü gerektiğinin düşünülmemesi hatalıdır. Açıklanan nedenle eksik inceleme ile hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir."
Evlilik Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshi Halinde Kıdem Tazminatına Hak Kazanılacağına İlişkin
Künye : Yargıtay 9. Hukuk Dairesi
2014/17600 Esas
2015/30741 Karar
"Davacının dosyada bulunan nüfus kaydına göre 17.08.2003 tarihinde evlendiği, 19.04.2004 tarihinde davalı işverene hitaben yazdığı dilekçesinde; evlilik nedeniyle çalışmak istemediğini belirtir yönde ifadeler kullanarak 30.04.2004 tarihi itibariyle ayrılmak istediğini açıkladığı anlaşılmaktadır. Mahkemece her ne kadar bu dilekçenin evlilik nedeniyle işten ayrılma iradesini taşımadığı gerekçesi ile kıdem tazminatı talebinin reddine karar verilmiş ise de; davacının ihbar öneli tanımaksızın fesih imkanına sahip olduğu bu halde 30.04.2004 tarihinden yaklaşık 10 gün öncesi dilekçesini işverene sunması işten istifa etmek sureti ile ayrıldığı şeklinde yorumlanamaz. Davacının evlenme tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde davalı işverene evlilik nedeniyle ayrılmayı ifade eder dilekçesi sunması, davacının evlenme nedenine dayalı fesih hakkını kullanması olarak kabul edilmiştir. Fesih işlemi yasanın aradığı bir yıllık süre içinde kullanılmıştır. Yasa gereği kıdem tazminatına hak kazanmıştır. Mahkemece kıdem tazminatı talebinin kabulüne karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçe ile reddi hatalıdır."
İşçinin Ölümü İle Kıdem Tazminatının Mirasçılarına Verilmesi Gereğine İlişkin
Künye : Yargıtay 9. Hukuk Dairesi
1992/3601 Esas
1992/6386 Karar
"Davacılar, murislerinin hizmet aktinin ölümü sebebiyle son bulması üzerine kıdem tazminatı ve ölmeden önce gerçekleşmiş olan fakat kullandırılmayan yıllık izne ait izin ücretini istemiştir. Mahkemece gerekçe dahi gösterilmeden bu isteklerin reddine karar verilmiş olması usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirmiştir. İşçinin ölümü ile kıdem tazminatının mirasçılarına verileceği yasa gereğidir. Bu nedenle hesap edilecek kıdem tazminatının hüküm altına alınması icap eder. Her ne kadar davalı, sigortaca davacılara bir ödeme yapıldığını, bunun kıdem tazminatı karşılığı olduğunu savunmuşsa da, işverenin yaptırdığı sigorta nedeniyle özel Sigortaca ölüm sigortasından ödenen para kıdem tazminatı karşılığı olamaz. Yıllık izin ücretini ise davalı kabul etmiştir. Bu durumda izin ücretine de karar verilmelidir."
Kıdem tazminatı, iş sözleşmesinin feshi, işçi avukatı, iş hukuku avukatı, kıdem tazminatı nedir?
