Babam Mirasını Kardeşime Bıraktı: Haklarım Nelerdir?

(Muris Muvazaası – Tenkis – Denkleştirme)

Miras bırakanın tüm malvarlığını tek bir mirasçıya yönlendirmesi, ilk bakışta diğer mirasçıların haklarının ortadan kalktığı izlenimini yaratabilir. Türk Medeni Kanunu ise bu tür durumlarda saklı pay, tenkis ve muris muvazaası hükümleriyle mirasçının korunmasını sağlar. Bu çerçevede, “Babam tüm malını kardeşime bıraktı, hakkım kaldı mı?” sorusunun yanıtı açıktır: Evet, miras hakkınız devam eder.

Aşağıda bu tür uyuşmazlıklarda uygulanan temel hukuki mekanizmalar kurumsal bir yaklaşımla özetlenmiştir.

1) Temel Kavramlar: Yasal Pay – Saklı Pay – Tasarruf Nisabı

Yasal miras payı:
Altsoy bulunması hâlinde mirasın %75’i çocuklar arasında eşit şekilde; %25’i sağ kalan eşe aittir.

Saklı pay:
Mirasbırakanın tasarruf edemeyeceği çekirdek paydır.
Altsoy için saklı pay, yasal payın yarısıdır.

Tasarruf nisabı:
Mirasbırakanın serbestçe tasarruf edebileceği paydır. Saklı payı aşan tasarruflar tenkis davasıyla daraltılır.

Bu nedenle mirasbırakanın tüm malvarlığını tek bir çocuğa yönlendirmesi, diğer çocukların miras hakkını ortadan kaldırmaz; hukuken müdahale imkânı vardır.

2) Sağlığında Yapılan Devirler: Muris Muvazaası (Mirasçıdan Mal Kaçırma)

Mirasbırakanın gerçekte bağış amacıyla yaptığı işlemi tapuda “satış” gibi göstermesi hâlinde muris muvazaası gündeme gelir. Yargıtay’ın istikrarlı uygulamalarına göre:

• Bedelin fiilen ödenmemesi,

• İşlem bedelinin rayiç değerden belirgin şekilde düşük olması,

• Mirasçıların miras hakkını bertaraf etmeye yönelik davranışlar,

• Mirasbırakanın sağlık/irade durumunun zayıflığı,

• Kısa aralıklı zincir devirler

muris muvazaası tespitinde dikkate alınır.

Sonuç:
Muvazaa ispatlandığında tapudaki devir iptal edilir ve taşınmaz terekeye geri döner. Bu, saklı payın da ötesine geçen bir koruma sağlar.

Önemli not: Muris muvazaasına dayalı davalarda zamanaşımı uygulanmaz; ancak gecikme delil gücünü zayıflatabilir.

3) Vasiyetname ile Tek Kişiye Miras Bırakılması: Tenkis (Saklı Payın Korunması)

Mirasbırakan vasiyetname ile tüm malvarlığını bir mirasçıya bırakmış olabilir.
Bu durumda vasiyetnamenin saklı payı aşan bölümü tenkis davası ile yasal sınıra çekilir.

• Amaç: Vasiyetnamenin tamamının ortadan kaldırılması değil; saklı payı ihlal eden kısmın daraltılmasıdır.

• Süre: Vasiyetnamenin öğrenilmesinden itibaren 1 yıl; her hâlükârda 10 yıl.

Tenkis davası sonucunda mirasçının asgari saklı pay hakkı güvence altına alınır.

4) Denkleştirme (TMK 669 ve Devamı): Sağlığında Yapılan Kazandırmaların Hesaba Katılması

Mirasbırakan hayattayken bir mirasçıya olağan sınırı aşan kazandırmalar yaptıysa, bu kazandırmalar miras paylaşımında denkleştirmeye (iade) tabi tutulabilir.

Denkleştirme,

• Muvazaa bulunmayan,

• Vasiyetname dışında yapılan,

• Örtülü bağış niteliğindeki kazandırmalarda uygulanır.

Amaç: Paylaşımda eşitliğin sağlanmasıdır. Denkleştirme, hem muris muvazaasına hem tenkise yardımcı/alternatif talep olarak ileri sürülebilir.

5) Vasiyetnamenin Geçerliliği: Usul ve Ehliyet İncelemesi

Vasiyetnamenin türüne göre (resmî, el yazılı, sözlü) şekil ve geçerlilik şartları değişir. Kurumsal incelemede özellikle aşağıdaki başlıklar değerlendirilir:

• Mirasbırakanın vasiyet düzenleme ehliyeti (sağlık/akıl durumu),

• Baskı, aldatma, hata iddiaları,

• El yazılı vasiyetnamede tarih–imza birlikteliği,

• Tanıkların uygunluğu ve usulüne uygun düzenleme.

Usul eksikliği veya ehliyet şüphesi varsa vasiyetnamenin tümü veya bir kısmı iptal edilebilir.

6) Örnek Değer Hesabı (Basitleştirilmiş Model)

Terekenin net değeri: 3.000.000 TL

Mirasçılar: Sağ eş + 2 çocuk

• Çocuk başı yasal pay: 1.125.000 TL

• Saklı pay: 562.500 TL

Senaryo A – Yalnızca vasiyetname varsa:
Tenkis ile en az 562.500 TL’lik saklı pay korunur.

Senaryo B – Devirler muvazaalıysa:
Taşınmaz terekeye iade olur ve paylaşım yasal pay üzerinden yapılır.
Bu durumda hak, saklı payın da üzerinde gerçekleşebilir.

7) Delil ve Usul Stratejisi

Terekenin korunması

• Tereke tespiti,

• Defter tutma,

• Tapu ve banka kayıtlarının temini,

• Gerekirse ihtiyati tedbir talepleri.

Değerleme ve akış analizi

• Taşınmaz ve şirket payları için uzman değerlemeleri,

• Banka hareketlerinin incelenmesi,

• Devir bedellerinin piyasa rayiçleriyle karşılaştırılması.

Tanık ve belge analizi

• Aile içi beyanlar,

• Yazışmalar,

• Sağlık raporları,

• Bakım ilişkisine dair deliller.

Dava dizaynı

• Asıl talep: Muris muvazaası nedeniyle tapu iptali ve tescil,

• Yedek talep: Tenkis,

• Alternatif talep: Denkleştirme,

• Gereğinde bedel/denkleştirme talepleri.

8) Sık Sorulan Sorular (Kurumsal Kısa Yanıtlar)

Soru: Babam tüm malı “satış” ile kardeşime devretmiş. Bedel ödenmemişse sonuç ne olur?
Yanıt: Muvazaa şüphesi doğar. Tapu iptal ve tescil davası açılır.

Soru: Vasiyetname saklı payımı tamamen ortadan kaldırmış.
Yanıt: Tenkis davası ile saklı pay korunur; süreler kritik öneme sahiptir.

Soru: Tapu üçüncü kişiye devredilmiş.
Yanıt: Üçüncü kişinin iyi niyeti incelenir; alternatif strateji olarak bedel talebi veya denkleştirme değerlendirilir.

Soru: Baba “bakım karşılığı” devretmiş.
Yanıt: Gerçek bakım hizmetinin varlığı ve orantısı detaylı incelenir; çoğu dosyada şekli bir gerekçe olarak görülür.

Hak Kaybı Kesin Değildir

Mirasbırakan tüm malvarlığını kardeşinize bırakmış görünse dahi, hukuki mekanizmalar sizin miras payınızı korur. Doğru strateji kurgulandığında:

• Saklı pay korunur,

• Muvazaalı devirler iptal edilebilir,

• Eşitsizlik yaratan kazandırmalar paylaşım hesabına dâhil edilebilir.

Sürecin zamanlaması ve delil bütünlüğü bu tür davalarda belirleyici olduğu için erken başvuru önemlidir.

Sorumluluk Reddi & Telif

Bu metin genel bilgilendirme niteliğindedir; hukuki görüş değildir. Somut uyuşmazlıklar profesyonel değerlendirme gerektirir.
Metnin tüm telif hakları Tercan Avukatlık & Danışmanlık’a aittir.