Ceza Hukukunda Karakter Üzerine Değerlendirme
Ceza Muhakemesi sistemimiz delil serbestisi ilkesini kabul etmiş olmakla bir ceza yargılamasında her şey delil olabilir. Bu kapsamda karakter deliline başvurmanın da herhangi bir sakıncası bulunmamaktadır. İşbu delile savunma makamı, iddia makamı veya karar merci tarafından başvurulabileceği gibi sanığın, şüphelinin veya mağdurun bizzat kendisince de başvurulabilir. Bu kapsamda bu yazımızda konuya ilişkin kısa bir inceleme yaparak karakter deliline ve matbuluktan çıkarak gerçekten yargılamada tartışılması gerektiğine dikkat çekmek istedik.
KARAKTER DELİLİ İLE NE AMAÇLANIR? KARAKTER DELİLİ NEDİR?
Karakter delili ile amaçlanan dava konusu vakıalar dışında kalan olaylardan tanık, şüpheli, sanık ve mağdurun karakterine ilişkin ortaya bir izlenim çıkarabilmek ve tanık, şüpheli, sanık veya mağdurun beyanlarının anlaşılabilirliğine katkı sunmaktır. Bir diğer yandan saiki, kastı ve olayın oluş şeklini aydınlatabilmek içinde yine karakter deliline ihtiyaç bulunmaktadır. Bu amaçla anılan kişilerin karakterlerine ilişkin ortaya konacak delil ve emareler karakter delilini meydana getirmektedir.
Karakter delili maddi vakıanın aydınlatılması ve kusursuz olarak maddi vakıaya ulaşmak isteyen ceza yargılaması için çok önemli fakat günümüzde ve ülkemizde diğer delillere nazaran çok daha az önem gösterilen bir delil türüdür. Bir diğer yandan cezanın bireyselleştirilmesi ve belirlenmesi aşamalarına ilişkinde önem arz eden karakter delilleri suçun sübutuna ilişkinde yine belirleyici rol oynamaktadır.
KARAKTER DELİLİNE HANGİ AŞAMALARDA BAŞVURULABİLİR?
Yargılamanın her aşamasında karakter deliline ilişkin delil toplanması talep edilebilir. İlk ifadeye çağırılmadan itibaren hüküm tesisine kadar karakter delili başta olmak üzere tüm deliller ortaya konabilir.
CUMHURİYET SAVCISI TARAFINDAN TOPLANABİLİR
Ceza Muhakemesi Kanunumuzun 160. Maddesinde, bir suçun işlendiğini öğrenen Cumhuriyet savcısının görevi başlığı altında;
MADDE 160 - (1) Cumhuriyet savcısı, ihbar veya başka bir suretle bir suçun işlendiği izlenimini veren bir hâli öğrenir öğrenmez kamu davasını açmaya yer olup olmadığına karar vermek üzere hemen işin gerçeğini araştırmaya başlar.
(2) Cumhuriyet savcısı, maddi gerçeğin araştırılması ve adil bir yargılamanın yapılabilmesi için, emrindeki adli kolluk görevlileri marifetiyle, şüphelinin lehine ve aleyhine olan delilleri toplayarak muhafaza altına almakla ve şüphelinin haklarını korumakla yükümlüdür.
Şeklinde kanun koyucu tarafından hüküm tahsis edilmiştir. İşbu hükme göre Cumhuriyet Savcısı tarafından da şüpheli veya mağdurun karakterini aydınlatacak bir araştırma yapılabilir ve delil toplanabilir. Aynı şekilde şüpheli tarafından yahut müdafi tarafından da yine karakter deliline ilişkin delil toplanması talep edilebilir. Bu kapsamda Avukat olarak müdafi de delil toplayabilir.
KARAKTERİN DOĞRUDAN DELİL, EMARE VE YARDIMCI DELİL OLMASI
Karakterin doğrudan bir delil olabileceği gibi somut uyuşmazlık kapsamında bir emare veya yardımcı delil olması da mümkündür. Karakterin doğrudan delil olduğu durumlar hariç bu yazımızda bir emare ve yardımcı delil olması durumunu inceleyeceğiz. Zira Karakterin doğrudan delil teşkil etmesine ilişkin durum uygulama tarafından yeterince aydınlatılmıştır.
Örneğin mağdur veya sanık veya tanık arasında önceden bir husumet olması somut uyuşmazlığa göre bir emare teşkil edebilecektir.
SAVUNMA HAKKI KAPSAMINDA EMARE OLARAK KARAKTER
Emare olarak karakterin sanık aleyhine kullanılıp kullanılamayacağı noktasında net bir açıklık bulunmamaktadır. Bu noktada örneğin sanığın adli sicil kaydında benzer suçlara rastlanmış olması yargılamadaki maddi uyuşmazlıkta bir emare teşkil etmemelidir. Zira bunun kabulü masumiyet karinesini zedeleyecek nitelikte olacaktır. Bu noktada aslında emare olarak yargılamada kullanılacak karakter delili sanık lehine olarak kullanılabilecek bir araç olarak gündeme gelmelidir.
Nitekim sanık aleyhine karakterin bir emare olarak ortaya konulması sanığın haklarını zedeler ve masumiyet karinesine zarar verir. Her türlü şüpheden uzak ve somut delillerle ispatlanmış olarak mahkumiyete karar vermek icap ettiğinden emare olarak karakterin kullanımının ancak sanık lehine olması gerektiği görüşündeyiz.
YARDIMCI DELİL OLARAK KARAKTER
Uygulamada çoğunlukla tanığın doğruyu söyleyip söylemediğine yönelik yardımcı delil olarak kullanılmaktadır. Buna örnek olarak tanık ile mağdurun beşeri ilişkilerine yönelik deliller, adli sicil kayıtları ve beyanlarına itibar edilmemesini gerektirir nitelikte başkaca vakıalar ortaya konulabilmektedir. Yardımcı delil olarakta karakter yine hakimin maddi vakıayı değerlendirmesinde baş aktörlerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir diğer yandan mağdurun karakteri de yine beyanlarına itibar edilmesi açısından büyük önem arz etmektedir.
KARAKTERE İLİŞKİN ÖRNEKLER
Yağma veya hırsızlık veya dolandırıcılık suçu şüphesi altında bulunan 45 yaşında bir sanığın hayatı boyunca hiçbir suça karışmaksızın yaşamını idame ettirmiş olması, yaşı, çevresince iyi ve hayırsever biri olarak tanınması, gelir durumunun iyi olması, çocuk sahibi olması, vergisel yükümlülüklerini zamanında yerine getiriyor olması, borçlarını zamanında ödüyor olması, dindar olması (mensubu olduğu dinde atılı suça ilişkin fiillerin yasak olması) yahut etik değerlere bağlı olması, yumuşak huylu olarak tanınması, hukuka saygılı olarak biliniyor olması, yaptığı iş, daha önceden benzer durumlarda hukuka uygun davranışların bulunması, mahkemede sanığın jest, mimik ve hareketleri ile konuşma tarzı ve üslubunun dinleyici nezdinde agresif olarak nitelendirilememesi, sanığın giyim tarzı, mahkemede otoriteye karşı takındığı tavır ve davranışların tümü sayılanlarla sınırlı olmamak üzere sanığın veya tanığın veya mağdurun karakterine ilişkin fikir oluşturacaktır. Buradan edinilecek karaktere yönelik izlenim ile hem somut uyuşmazlığa yönelik verilecek karar hem de cezanın tayini ve bireyselleştirilmesi aşamasında çoğunlukla ve ideal hukuk çerçevesinde sanık lehine fakat uygulamada ise aleyhine de olabilecek şekilde bir izlenim ortaya çıkacaktır.
UYARI VE HATIRLATMA - SORUMSUZLUK BEYANI
Web sitemizde yer alan bu ve benzeri bilgiler öneri, tavsiye veya hukuki mütalaa değildir. Yazarımız veya büromuz bu sitede yer alan çözümlere, bilgilere, metinlere veya yayınlara dayanılmasından, kullanılmasından hareketle zarara uğranmasından dolayı sorumluluk kabul etmez. Hukuki bilgilendirme yazılarımızın izinsiz kullanılması, kopyalanması ve çoğaltılması halinde tüm yasal haklarımız saklıdır.
Av. Mehmet Serhat TERCAN
TERCAN Avukatlık & Danışmanlık Bürosu
Ceza davasında karakterin önemi, cezada karakter, ceza mahkemesinde karakter delili, ceza davalarında davranış ve giyimin önemi, ceza avukatı
